GUEWDERE AŞÎRETÎ ÜZERÎNE BÎLGÎLER
GUEWDERE ZUEXPA "ZOXPA" KÖYÜ
Guewdere'li gençlerin sosyal paylaşım sitesinde oluşturdukları bir sayfa vardır.
Bu sayfa'yı oluşturan gençlerin istekleri üzerine bu yazıyı kaleme alıyorum.
Bu çalışmama inanıyorum katkı sunacak zenginleştirecek bölgeden çok duyarlı insanlarımızı olduğunu biliyorum.
Şimdiden yapacakları katkılardan dolayı teşekkür ederim.
Guewdere ismi halk arasında kullanılan isim olup, Gökdere ise türkçeleştirilmiş isimdir. Guewdere mıntıkasında türkçelestirilmis ismiyle iki tane Gökdere köyü vardır.
Bu köylerden biri Miyalan "Miyalun" (Gökdere) köyü olup, günümüzdeki idari yapılanmada Çolig (Bingöl) sınırları içindedir.
Ikinci Gökdere köyü ise Kırdki ismiyle (ARDÜREK) köyüdür. Bu köy uzun süre bölgede nahiye statüsündeydi.
Kısa bir dönemde olsada Ardürek'ten bu statü PAKUNI köyüne verildisede, sonradan tekrar Ardürek nahiye edildi.
Ayrıca bir dönem köyüm Zoxpa'da muhtarlık olarak PAKUNI'ye bağliydı.
Ardürek köyüde idari yapılanma'da günümüzde Xarpet/Palu ilçesine bağlıdır.
Guewdere aşireti coğrafik olarak kaba taslak izah etmeye çalışırsam.
Palu-Dareheni arasında Çeme Murad nehirinin geçtiği vadinin kuzey/batısında bulumaktadır. Güney/doğu kesiminde'deki coğrafyada da Siwun aşiretine mensup köyler başta olmak üzere, Palu'nun Ekrag köyü ve Beyhan nahiyesi (HUN) bulunmaktadır.
Bu iki coğrafya yı Çeme Murad ayırmaktadır.
Guewdere mıntıkası Kara Ömer dağları eteklerinde bulunan Miyalan,Pakuni,Zoxpa,Geydmem,Hatek başta olmak üzere dağın bitiminde bulunan Xeylan,Parsiyan,Kileban ve Hor köyüne kadar uzanan bir cografya silsilesinden bahs ediyorum.
Siwun mıntıkasında bulunan köylerin 1948 yılına kadar Palu'ya bağlıydı.
Devlet idari yapılanma gereği bu nahiye'yi Palu'dan ayırarak Çolig/dareheniye bağlamıştır.
Guewdere mıntıkasındaki aynı dönemde bazı köyleri Palu'dan alınarak Çolig şehir merkezine bağlanmıştır.
Bu köyler Miyalan,Pakuni,Mırri,Tanzut,Pul,Kırran,Guaziyerek,Suarun ve bağlı mezraları sayabiliriz.
Saydığım bu köylerin Guewdere mıntıkasında kategorik olarak DAKUN sınırları içindedir.
Bugün Dareheniye bağlı olan Siwun köylerinde doğum tarihi 1948 öncesi olan insanlar ile Guewdere mıntıkasında Çolige bağlı olan ve saydığım köylerdeki insanların tümünün doğum yeri kütükte Palu yazılıdır.
Guewdere aşiretine komşu aşiretlerede kısaca değinmek istiyorum.
Dakun mintikasindaki köylerin doğusunda VARARAD =Yamaç aşireti,
Kuzey doğusunda Az aşiretine bağlı köyün sınırları,
Kuzey batı bölgesinde'de PUEX aşiretine bağlı köyler bulunmakta,
Batısında ise deşte/Pali yani Palu ovasındaki özellikle KASIMAN aşiretine bağlı köyler,
Kuzeyinde Murad nehirinin sınırları belirledigi ve ikiye ayırdıği nehırın karşı tarafındakı cografya'da ağırlıklı Siwun aşiretine bağlı köyler
ve Palu'nun Ekrag ve Beyhan (HUN) nahiyeleri ilede Guewdere mıntıkası komşu sınırları bulunmaktadır.
Guewdere mıntıkasının sınırlarını büyüklerimizin sürekli vurğuladığı Kırdki olarak tarif etmek istiyorum.
Bu sınırları defalarca babamın ağzından hafızam beni yanıltmıyorsa şöyle tarif ediyordu.
" Mazra Feqi'ra tepış , heyun tırba Xec tıra vuni dewi VARARAD, Tırba Xec'ra tepış heyun
Qılicware Ardürek'razik vuni Guewdere "
Tırba XEC , denilen mevkinin nerede olduğunu bilmiyorum.
Bu mıntıkayı bilen biri tarif ederse çok sevinirim.
Tırb kelime anlamı malumunuz Kırdki dilinde türbe,mezar kalıntısı anlaminda kullanılmaktadır.
Guewdere cografyasında gitmediğim üç köy vardır.
Parsiyan,Hor ve Tüy köyleridir. Geriye kalan tüm köyleri ve coğrafya'nın ayak izlerini takip ettiğim için, sınırları şöyle tarif edebilirim.
Guewdere mıntıkası Çolig sınırinda MUSYAN ile VINYERIN köyleri arasında ve bir dere ağzında kurulu bulunan ama VINYERIN köyüne bağlı bir mezra olan GUECINEK'ten başlar, Köy olarak KILEBAN, mezra olarak'ta Ardürek köyüne bağlı KILICWARE mezrasına kadar uzanan bir hat üzerindedir.
GUEWDERE XEYLAN-I KEBÎR KÖYÜ (BÜYÜK XEYLAN)
*****************
Guewdere aşireti kendi arasında da yıllar önce yazdığım yazılarımda 3 kategoriye ayrılır.
1) "Dakun Aşireti" denilen kategori içinde yer alan köyler şunlardır:
Miyalan, Gözerek, Vinyerin, Pakuni, Mırri, Kırrun, Suarun, Tunst, Pul, Zuexpa, Paymerg ve mezraları bulunmaktadır.
2) "Haciyan" denilen kategori içinde yer alan köyler şunlardır:
Ardürek, Züver, Ğeydmem, Hatek Köyleri ve bağlı mezraları.
sayabiliriz.
3) Parsi olarak adlandırılan köyler ise Kilebun,Parsiyun,Tuy ve Hor köyleridir.
Büyüklerimizin başta olmak üzere deyirlerimizde(STRAN) 9 dakun köyünü olduğu aşağıdaki cümlelerle ifade ediliyor.
" Deyîrûn ma de Dakûn pê now (9) dewûna wesefîyeno.
Cayeke deyîre de vûnî, tu now dewûn Dakûn, ma pey hesinayî."
***********************
Guewdere aşiretinin nahiye merkezi ARDÜREK 1948 öncesi 39 köyden olusmaktaydı. Yine Siwun aşiretide aynı dönemde 33 köyden oluşmaktaydı.
Guewdere aşirteinin merkezine o dönemde bağlı olan köyleri, Palu Mırdasi beyleri kitabının yazarı Feyzullah Demirtaş'ın kitabından aktarmak istiyorum.
Feyzullah Bey, Palu/karacimşit ailesinden olup, aynı zamanda 49'lar olarak bilinen Kürd aydınları içinde yer alan bir şahsiyettir.
Bu şahsiyet aynı zamanda anne tarafından Palu/Şeyhlerinden Şeyh Hasan Efendi'nin torunlarından sayılır.
Sağolsun Şeyh Hasan efendı hikayesini yazarken bana hem şifahi,hemde yolladııi kitaplardan yararlandım.
Guewdere (Gökdere) nahiyesi 1948 öncesi köy listesi.
1- Erdürek (Ardürek) nahiye merkezi
2- Atik (Hatek)
3- Bahraman
4-Dervişan
5-Dolu keperek ( pakuninin mezrası- Dol kepenek)
6- Gaydimem (Geydmem)
7- Geylayi Süfla (aşağı)
8-Geylayi Ülya (tekye) (yukarı)
9-Gözerek (Gueziyerek)
10 Haylani Kebir (Xeylani kebir "büyük")
11- Heylani Sagir (Küçük Xeylan)
12-Hor
13-Isa ağa mezrası
14-Kayalik (Qeylik)
15-Kıran (Kırrun)
16-Kiliban (Kilebun)
17-Maman (Memun)
18- Mergihesman (Merge wasmun)
19-Miyalan (Miyalun)
20- Mirel (Mırri)
21-Nasrani Ülya
22-Nasrani Süfla
23-Okçiyan
24-Pakadun (pakuni)
25-Parsigani kebir (parsiyan)
26-paymerk (paymerg)
27-Pul
28-Püşkülan
29-Safvere (safware)
30-Sersot (Sersuet)
31-Sıpeni
32-Suveran (Suarun)
33- Tanzut (Tunst)
34-Tuluk
35-Tuy (Tüy)
36-Venerin (Vinyerin)
37-Ziveri Kebir (Züwyera Pil)
38- Ziveri sagir ( Züvyera kıc)
39-Zugapa ( Zuexpa,Zoxpa)
NOT : (Ülya-Süfla = aşağı yukarı, Kebir -Sagir = büyük küçük anlamındadır)
GUEWDERE NAHIYE MERKEZI ARDÜREK (GÖKDERE)
Yukarıdaki köylerden yaklaşık 15'i günümüzde Guwdere aşireti içınde bulunan Dakun,Haciyun,Parsi köyleri içinde olmadığını görüyoruz.
Bu köyler günümüzde Palu sınırları içinde bulunan ve halk arasında "DEWI DEŞTE PALI" Palu ovasındaki köylerdir.
Bu köylerin çoğu KASIMAN aşiretine mensuptur.
Bu aşiret günümüzde Palu'da müstakil ve geniş nüfuzu olan bir aşirettir. GUEWDERE sınırlarına komşu sayılır.
Feyzullah Demirtaş Kasıman aşireti'nin Gökdere aşireti içinde geçmişte gösterilmesi, ve ARDÜREKE başlı olmasinin espirisini Palu Mırdasi beyleri kitabının 94 sayfasında bakın nasıl ilışkilendiriyor.
HACI aşireti yani Guewdere aşireti içindeki kategoride olan Hacıyanlılar 1495-1500 li yıllarda Siverekten gelip,Palu-Gökdere nahiyesine yerleştikleri,bir rivayete göre de Adıyaman/Gerger ilçesinden geldikleri ve KASIMAN aşiretinin bir kolu oldukları ve Palu hakimi Kara Çimşit Bey'in himayesine girerek birlikte Palu'nun fethine katıldıkları ve bu aşiretin halen Gökdere Züwyer-Geydmem ve Zoxpa köylerinde meskun olduklarını yazıyor.
Hacı aşiretinin Zoxpa köyüm olduğu için biliyorum bir bağlantıısı yoktur.
Sanırım Züwyerde'de böyle bir bağ yoktur.
Ama Geydmem ve Ardürek köylerinde bu aşirete mensuptur.
Halen bu akrabalıkları olduğunu gerek köylerine ait olan sitelerdeki yazılardan, gerekse aileler arasında akrabalık,diyalog ve yapılan evliliklerden görebiliyoruz.
Numune vermek gerekirse, ARDÜREK köyünün ileri gelenlerinden merhum FEÝZULLAH KOÇ Kasıman aşiretinin yegeni olmakla beraber yakın akraba olduklaıi ve bu yakınlıktan dolayı kız alıp,vermede sıkı ilişkilerinin olduğunu görebiliyoruz.
Örnegin, Ardürek köyünden Çolig'de ikamet eden lokantacı Feyzi Koç annesinin Geydmem köyünden olduğu bu ilişkilerin tarihi ve akrabalık ilişkilerine dayandığını tahmin edebiliyoruz.Bu örnekleri çogaltabiliriz.
***************
tirbe xec Miyalun ve musyan köyleri arasında kalan miyalun koy sinirlarinda bulunan bir mevkidir
YanıtlaSilYüreğine sağlık Orhan guzel olmus, Devamimi bekliyoruz
YanıtlaSil