BİNGÖL,DE (ÇAPAKCUR) COĞRAFÎK BAZI OLUŞUMLARIN KIRDKÎ/ZAZAKÎ ORJÎNAL ÎSÎMLERÎNÎ SÎZÎNLE PAYLAŞAYIM ?

                               
Çan köyü'nün doruğunda soykırıma uğrayan Ermeniler bu göle
atılmıştır. Göl'ün ismide yöre halkı tarafından Guele-Arminun olarak
 anılır. Türkçe ismi'de yoktur.



Biçar, Dareheni,Lice ağırlıklı olmak üzere Solhan ve Hani

            mıntıkasını içine alan geniş bir bölgenin adıdır. 

           Bu adla 1927 yılında Türkiye devleti bu coğrafyada (Tedip ve             tenkil) adı altında büyük katliamlar yaptı.
Hançuk,Günümüzde kısmen Dareheni,Lice ve Hani  sınırlarını içine

              alanın bölgenin adıdır. Darehenin Güney doğusu olan

             Mıstan,Botiyan,Murtezan,Tawsala aşiretlerinin yerleşik
             olduğu yerlerdir.
Querem , Dügernan ve Çiris köyü arasında ormanlık bir alanın ismi,

Çıre Yad ,Elazığ yolu üzerinde Yado çeşmesi.Kürd direnişçisi Yado

                 çeşmenin bulunduğu tepede yıllarca mevzilendigi için

                 ismini oradan alır.
Çıre Musyun, Bahçelievler mahalllesinde bulunan çeşmenin adıdır.

                        Îsmini mahalleye ilk yerleşen dedelerimin köyünden

                        dolayı bu isim halk arasında kullanılır.Devlet bu ismi

                        asimle (Türkçeleştirerek) Vali Kurtulus Şişmantürk

                        ismini takılmıştır.
Çıre Sedin Telha, Azizan köyü sınırları ormanlık alanda

                              bulunmaktadır. 

                          îsminide Kürd direnişçisi Sadin-Telha nın, 1925

                              hareketinde mevzilendiği ve saklandııi yerden                            almaktadır.

Hesar , Metan,Dügernan ve Aşağıköy arasındaki ormanlık alan.
Çotala ,Dareheni zıkte bölgesinde bulunan bir dağ ve vadinin adıdır.

Geme Eli Seyfi , Qerac (Iskender) köyünde bulunan ormanlık bir

                            alandır. ismini sahiplerinden alır.
Merge Eli Seyfi , Qerac köyünde bulunan geniş meralık bir alandır.
Gemezac, .................
Yekmal, Günümüzde Simani mahallesi sınırlarına komşu  bulunan

               bir bölgenin adıdır.
Tawsala, Dareheni mıntıkası ile Lice arasında bulunan bir aşiretin

               ismidir.
Axking ,..............
Vahking , Darhenide bulunan bir vadi ve çay'ın adıdır.
Zıkte , Darehenide yerleşik bulunan bir aşiretin ismidir,
Sekeran , Hamamlar ve çevresindeki bazı köylerin bulunduğu bölge

                ve aşiretin adıdır.
Sağyer , Cabaxcur deresinin kırdki adıdır. Rençber Eziz deyrinde de

               ismi  gecer.( Wusar diyen awe Sagyer wusena)
              (Wusar diyen awe Sağyer Wuşena)
Gayt ,    Bingöl Cayboyu köyünün Kırdkı ismidir. Ağaclık ,sulak

               yerler içinde Gayt kelimesı kulanılır.
Koe Şem ,Bingöl dağları için kullanılır.
Dakun , Guewdere mıntıkasında,Vinyerin köyünden başlayarak

              Zoxpa köyüne kadar bulunan ve (9) köyü kapsayan

              bölgeye verilen addır.
Gola zerac ,.................
Sultan Qıbessi, Qaylık köyü yakınlarındaki ziyaretin ismidir.
Vera ruec,.......................
Qılnazik ,Derenazik köyündeki tepenin ismidir.
Bonni,.......................
Deşte Çılkani , Yeniköyden Murat nehrine kadar olan ovanın

                          ismidir. Yeniköy Kırdki ismini bu
                          ova'dan alır.Kürdçe bir isim olan bu geniş ovanın                               (Çıl-kani = 40 kaynak) anlamına gelir
Ziyar , Ziyaretler için kullanılır.
Poegh- Puex , Çoligde Şaban,Çıris,Querman,Aşağı ve Orta

                         köylerının olduğu bölgenin adıdır.
Ko- Spi,           Dareheni,Palu ve Qerebegan sınırları içinde bulunan

                         yüksek dağın ismidir.
Sülbüs u Tari, Yayladere de (CONEK) dağın ismidir.Orjinal

                        isimlerimizdi, Surp Luys (Ermenice kusal ışık),

                        Silbüs u Tari (Kürdçe) Mitolojiye göre bu kardeş

                        dağlardan silbus (Ermenice) aydınlığı ,tari (Kürtçe)                            karanlığı temsil eder.

Aftor ,Awutor, Bingöl ovasında tarihi çok eskilere dayanan  yerleşik

                          bir alanın ismidir.
Çale Pisingun, Mirzan,Dügernan istikametinde bulunan bir yerin

                         adıdır.
Çale Ejderha ,............................
Geme Xıllık, Çiris köyü sınırları icınde sık ormanlık bir alanın

                       ismidir.
Qadrun , Çolig sehir merkezine bitişik köy ve coğrafyanın adıdır.
Gonık ,Guenık, Karlıova ve Bingöl arasında bir mıntıka aynı

                            zamanda Murat nehirinin bir kolu olan  Çay'ın

                           ismidir.
Buuk, Çolik ovasindan başlayrak Tarbasan,Qadımadrag ve Simsor

           köyleri arasındaki sulak ve bataklık olan bölgenin adıdır.
Kerre Sosın , Sivan ın Suesun köyündeki mağaralarıyla ünlü bir

                        kayalık alandır.Kürd direnişcisi Kasım Ağa 

                      ( Qas Kuesi) ihbar sonucu bu mağarada esir alınır.
Kendal ,....................
Kurjı ,........................
Tırşonek ,........................
Germa,Germaw , Ilıcalar,hamamlardaki sıcak sudan ismini alır.
Heragor , Simsora bağlı Türkçeleştirilmiş adıyla Beyaztoprak

                  mezrasıdır.
Conmerg, Dareheni-Solhan tarafında bir aşiretın adıdır
Cunan, Kığı,Adaklı yöresinde Şadili aşiretinin bir kolu olup,aynı

             zamanda bir bölgeninde adıdır.
Massala , Sancakta bir köy ve Çolig Solhan arasındaki bir

                dereninde adıdır.
Meneşkurt , Solxan ilçesinın tarihi ismidir.
Awe - Peri , Karlıova ve Kığı ilçesindeki ırmağın ismidır.
Çarçıme ,Kur köyündeki meşhur su kaynağının ismidir.
Mergemir , Qerac köyü sınırları içinde olan mera ve ormanlık

                 alanın adıdır.
Gohare Xoşın , Aşağı çarşıda bulunan bir alanın ismidir.
Qıl vergun ,...............................
Gola kena ,Guele Keyna , Metan köyündeki gölün adıdır.
Kemertext,...........................
Kırıngewl, Sarıcan köyündeki yaylanın ismidir.
Koe adırge,....................................
Deşte - Karer , Karedeki ovadan ismini alır.
Tırbe- Xec , Musyan ile Vinyerın köyü arasında bulunan yerin

                     adıdır,
Mazre Feqi, Îsmini Molla Süleyman (Seyda) Speniden alan

                     mahallenin adıdır.
Tırbe-Fat,.................................
Vararard, Musyan,Çöylek,Şinek,Lotan ve cevresındekı köy ve

                  mezraların bulunduğu bölgedir.
Kere helli,.....................................
Ware Heyderun, Geydmem ve Xeylan köyü sınırları içinde bulunan

                              meşhur bir yaylanın adıdır.
Gov.Guew , Çolig merkezde bir köyün adıdır.
Gole kullıng,yüzen adanin Kürdce ismi
Değdere,.............................
Doeşe-avdal , Çoligin Güney batısı yani,yenimahale ve Mirzan

                        mahallesinin dayandığı  yamacı adıdıdır.
Fek Dere Wuir, Bingölde yeni yapılan  (Viyadük) büyük köprü

                           yolun karşı taraf yani Düzagaç kısmındaki giriş

                          bölgesindeki yamaç ve derenin  bulunduğu

                          alandan ismini alır.
Leyecup gsımun ,.................................
Qasmun , Zeki Adsız ailesine ait olan , Puex ve Dügernan yolu

                  üzerinde küçük bir mezranın adıdır.

Gerındual,Gerundall , Şaban köyü ile Geydmem köyü arasında

                                       bulunan mitolojik gölün ismidir.

Guelle Arminun, Çan köyünün tepesınde bulunan ve Ermeni                                          soykırımından ismini alan bir göldür.

*****************

SON SÖZ ,

Çolig ve çevresinde yerleşik Türk olmadığı için,coğrafik tüm terimlerde kesinlikle Türkçe ismi yoktur. 

Zaten Türkçe dili yeni bir dil olduğu, dilin oluşma tarihide 1930'lu yıllara tekabül eder. Bu nedenle Çolig coğrafyasında her yerleşibirimi,coğrafik oluşumlar başta olmak üzere sosyal ve kültürel toplulukların mutlaka KIRDKÎ/ZAZAKÎ bir ismi vardır.

Yukarıda yazdığım bu isimler hemen ,hemen her mıntıkadan seçilen ve dikkat çekilen Kırdki/zazaki isimlerden oluşuyor. 

Bu isimler dahada çoğaltabiliriz.

Normalde mensup olduğum köydeki coğrafik oluşumlar,dag,tepe,ziyaret,dere,ormanlık alan,V.S yazarsam şuanda ki isimlerden daha fazlasını yazabilirim.
Çolig halkının dikatini çekecek ve ençok bilinen Kırdki isimleri sizinle paylaştım.
Yazdığım isimlerin bulunduğu mevkileride tanıtmaya çalıştım.
Eksik ve yanlışlıklar düzeltilirse sevinirim.
Îsmini duyduğum ama mevkisini bilmedigim (... isaretli) yerleride yazacak arkadaslara da şimdiden
teşekkür ederim.

Selam ve saygılarımla ,

                                      Orhan (Kaya) Zuexpayıc